Przeciążenie występuje wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z gwałtowną zmianą kierunku lub prędkości poruszającego się ciała. Poziom przeciążenia określa się za pomocą stałej „G„, która informuje, ile razy wartość przyśpieszeń przekracza przyspieszenie ziemskie.
Czynnikami decydującymi o lepszym znoszeniu przeciążeń przez organizm człowieka są wartość przyspieszenia, czas oddziaływania, kierunek jego działania oraz szybkość narastania. Bardzo ważną rolę w radzeniu sobie z przeciążeniami odgrywa ogólna kondycja organizmu.
Efektem przeciążeń jest zaburzenie obiegu krwi w organizmie człowieka. Ze względu na rodzaj i konsekwencje, przeciążenia dzielą się na dodatnie i ujemne.
Przeciążenia ujemne są dużo trudniejsze do wytrzymania, ponieważ w ciągu tysięcy lat, człowiek miał do czynienia tylko z przeciążeniami dodatnimi np. podczas zeskakiwania ze wzniesienia lub podczas biegu. W czasie przeciążenia ujemnego dochodzi do zwiększenia ciśnienia w tętnicy szyjnej, co może spowodować wylew krwi do mózgu. W takiej sytuacji odczuwalne jest rozpieranie w głowie i wysadzenie oczu, a w polu widzenia pojawiają się czerwone plamy.
Przeciążenia dodatnie powodują odpłynięcie krwi w kierunku kończyn, niedotlenienie mózgu, omdlenie i uszkodzenie wewnętrznych narządów. Wystarczy około 5 do 10 sekund przy przeciążeniu 4-5 g, aby stracić przytomność. Utrata świadomości w wyniku przeciążenia nazywana jest „G-Loc”.
W czasie niedokrwienia gałek ocznych następuje zblednięcie i zamglenie obrazu, kolory stają się mniej intensywne, a pole widzenia zwęża się aż do wystąpienia tzw. „lunetowego widzenia”. W kolejnym etapie widzenie zanika, ale osoba poddana przeciążeniu zachowuje jeszcze świadomość oraz słuch. Wykonywanie ruchów w tym czasie jest praktycznie niemożliwe. Objawy te następują w granicach od 3 do 6 g.
Po ustaniu działania przeciążenia wszystkie funkcje szybko powracają do normy, choć pozostaje jeszcze przez chwile dezorientacja i zaburzenia równowagi.
Duże przeciążenia występują podczas wszystkich manewrów lotniczych wykonywanych podczas lotu z dużą prędkością po łuku. W niektórych myśliwcach podczas startu przeciążenia sięgają wartość 9g. Piloci takich maszyn noszą specjalne kombinezony uciskowe, które ułatwiają przepływ krwi z nóg do mózgu oraz wykonują specjalne treningi, podczas których uczą się napinać mięśnie nóg i brzucha, tak by wymuszać krążenie krwi, a przy tym oddychać w taki sposób, aby nie tracić przytomności. Treningi pozwalają na wyrobienie pewnych odruchów warunkowych uruchamiających reakcje wyrównawcze.
Jakie są granice ludzkiej wytrzymałości na przeciążenia? Przeciążenia wynoszące więcej niż 10 g można wytrzymać najwyżej przez ułamki sekundy. Jeśli przeciążenie osiąga więcej niż 12 g, ustaje praca serca. Stałe przeciążenie 35 g może spowodować, że ludzkie ciało zostanie rozerwane. Są to przypuszczenia na podstawie obliczeń, ponieważ nigdy nie próbowano osiągnąć takich wartości w czasie testów. Testy przeciążeniowe przeprowadzane są w specjalnych wirówkach WIML, które mogą osiągać przeciążenia nawet do 40g.
Z przeciążeniami mamy do czynienia wielu sytuacjach w życiu codziennym np. podczas podróży samolotem lub w windzie. Według przeprowadzanych testów kobiety radzą sobie znacznie lepiej z przeciążeniami niż mężczyźni.
